Jaka wkładka do gramofonu?

Poradniki Eksperta

Gramofon to wbrew pozorom bardzo precyzyjne urządzenie, którego cały mechanizm i poprawność pracy zależy od dobrze dobranych komponentów. W związku z tym, że dźwięk powstały podczas jego pracy jest wynikiem głównie mechanicznych czynników, jasne jest, że prędzej czy później dojdzie do zużycia któregoś z elementów. Wbrew pozorom nie zawsze będzie to wyłącznie kwestia pracy poszczególnych komponentów, ale także rozstrojenia się ich ustawień. Najczęstszym problem, na który natrafiają użytkownicy gramofonów to wkładka do gramofonu, którą bez obaw możemy nazwać sercem tego urządzenia. Jak dobrać odpowiednią wkładkę, aby cały gramofon pracował poprawnie i bez zakłóceń, przez jak najdłuższy czas? Postaramy się odpowiedzieć na to pytanie w naszym poradniku.

Żeby zrozumieć jak ważnym elementem gramofonu jest wkładka, warto wiedzieć do czego w ogóle służy. Jej zadaniem jest przytrzymywanie igły, która stykając się z powierzchnią płyty winylowej wprawiana jest w drgania. Przetwarzane są one przez specjalną cewkę wewnątrz wkładki na sygnał elektryczny. Sygnał ten jest później przesyłany do wzmacniacza w gramofonie i zmieniany na dźwięk, który słyszymy w jego głośnikach. Brzmi bardzo prosto i w zasadzie takie jest, ale bez tej wkładki, działanie gramofonu nie byłoby w ogóle możliwe.

Wkładka odpowiedzialna jest również za odpowiednią siłę nacisku igły na powierzchnię płyty winylowej, czyli to od niej zależy, czy płyta nie zostanie uszkodzona przez np. zarysowanie lub zniekształcenie rowków. Przekłada się to bezpośrednio na żywotność zarówno winyli, igły, a także samej wkładki. Dlatego tak istotne jest, aby jakość i ustawienia wkładki były jak najwyższej jakości. W zależności od tego, jaki rodzaj wkładki został zamontowany w modelu gramofonu, który posiadamy, jej wymiana może być banalnie prosta, lub wręcz odwrotnie – będzie potrzebna nam pomoc specjalisty, najczęściej w autoryzowanym sklepie. Wkładki możemy podzielić na dwa rodzaje, które są najczęściej spotykane w obecnych na naszym rynku gramofonach: Moving Magnet (MM) oraz Moving Coil (MC).

Z wkładką typu MM mamy do czynienia najczęściej i to ona jest modelem dominującym wśród sprzedawanych gramofonów. Za jej sukcesem stoi kilka cech, które sprawiają, że jej posiadanie sprawia najmniej kłopotów technicznych, ale także gwarantuje wysoką jakość otrzymywanych za jej pośrednictwem dźwięków. Głównym atutem wkładki typu MM jest możliwość jej wymiany w warunkach domowych. Nie powinno to sprawić większych problemów użytkownikowi, nawet takiemu, który wcześniej nie dokonywał tego typu operacji na swoim gramofonie. Zasada działania wkładki MM opiera się na polu magnetycznym generowanym przez magnes, który znajduje się wewnątrz wkładki, pomiędzy dwiema cewkami.

Igła, która w trakcie odczytywania danych z płyty wprawiana jest w drgania, wprawia magnes w ruch, przez co pole elektromagnetyczne ulega zmianom. Wszystko to wyłapują zamontowane we wkładce cewki, które te niewielkie zmiany pola elektromagnetycznego konwertują jako napięcie elektryczne, które następnie przesyłane zostaje do wzmacniacza w gramofonie i w ten sposób powstaje dźwięk słyszalny dla ludzkiego ucha. Zaletą wkładek MM są wspomniane wyżej cewki, które potrafią generować napięcie elektryczne sięgające 7,5 mV. Ma to duże znaczenie dla jakości dźwięku, która niestety będzie spadać wraz z niższym napięciem generowanym przez cewki. Istotnym minusem wkładki MM jest jej waga, która przekłada się na jakość pracy igły. Zmuszona do większego nacisku na powierzchnię płyty winylowej, generuje silniejsze drgania, będące później przyczyną spadku jakości odtwarzanego dźwięku.

Drugim typem wkładek stosowanych na szeroką skalę w dzisiejszych gramofonach jest wkładka typu Moving Coil (MC). Zastosowano w niej zupełnie inne podejście do generowania napięcia elektrycznego, przez co wymiana igły, jak i samej wkładki jest praktycznie niemożliwa na własną rękę. Rodzi to zatem dodatkowe koszty, ale wśród audiofilów cieszy się mimo wszystko dużą popularnością, głównie przez lepszą jakość generowanego dźwięku. Zasada działania wkładki MC opiera się na podobnych założeniach, co wkładki MM. Igła stykająca się z powierzchnią płyty winylowej zostaje wprowadzona w drgania, które zmieniają pole elektromagnetyczne, pozwalając cewkom na generowanie i przesyłanie napięcia elektrycznego do wzmacniacza.

Różnica konstrukcyjna polega na tym, że we wkładce MC, cewki przymocowane są do wspornika igły i to one wprawiane są w drgania wewnątrz pola elektromagnetycznego, stworzonego przez magnes we wnętrzu wkładki. Tego typu rozwiązanie ma swoje plusy i minusy. Największym minusem jest ograniczenie uzwojeń na cewkach. Istnieje realna szansa, że powstaną szumy, a nawet buczenie, a tego typu zakłócenia nie będą niczym miłym dla ucha. Istotną zaletą jest jednak niewielka masa wkładki MC, przez co nie pojawi się tutaj problem opisany wyżej przy wkładkach MM – powstawanie drgań. W efekcie, wkładka MC gwarantuje bardziej czystszy dźwięk, jednak samo napięcie przez nią generowane jest stosunkowo niskie, dlatego niezbędne będzie posiadanie w gramofonie wzmacniacza przystosowanego do pracy z wkładką MC.

W przypadku wkładek do gramofonów musimy pamiętać również o tym, że każdy z rodzajów jest przystosowany do odtwarzania innego typu zapisu na płycie winylowej. W obecnych czasach zdecydowana większość płyt jest zapisana w systemie stereofonicznym i nie będziemy mieli żadnych problemów z jej odtworzeniem, jeśli posiadamy wkładkę typu MM lub MC. Problem pojawi się niestety w momencie, kiedy w nasze ręce dostanie się płyta starszego typu, czyli monofoniczna. Dzieje się tak w dużej mierze, gdy postanowimy wybrać się na targ staroci, wejdziemy na strych u dziadka albo w odnajdziemy tego typu perełkę w sklepie internetowym. Trzeba w takiej sytuacji pamiętać i mieć na uwadze, że płyty monofoniczne pod żadnym pozorem nie nadają się do odtwarzania przez gramofony z wkładkami MM i MC. Każda taka próba zakończy się zniszczeniem płyty, uszkodzeniem igły lub nawet uszkodzeniu ulegnie wkładka do gramofonu.

Wiele osób będzie zastanawiać się, w jaki sposób wymienić wkładkę typu MM. Sam proces nie jest zbyt skomplikowany, o czym wspomnieliśmy wyżej i nie powinien zająć więcej niż kilka minut. Na samym końcu ramienia znajduje się miejsce na wkładkę. Jest ona zwykle zakryta obudową zabezpieczającą, którą należy delikatnie zdjąć. Naszym oczom ukaże się wówczas sama wkładka, która, jak szybko da się zauważyć, przymocowana jest do ramienia gramofonu śrubkami. Należy je delikatnie odkręcić, wówczas wkładka będzie możliwa do usunięcie z obudowy ramienia. Ostatnim etapem jest wymontowanie z wkładki kabli, które również będą przymocowane specjalnymi śrubami. Trzeba w tym miejscu wykazać się odrobiną precyzji i opanowania, ponieważ wszystkie elementy są naprawdę małych rozmiarów. Po odkręceniu kabli, w naszych rękach znajdzie się wkładka wraz z igłą. Jeśli nie zamierzamy wymieniać igły, należy ją przełożyć do nowej wkładki. W tym celu wystarczy chwycić ją palcami (nie dotykając czubka) i delikatnie, ale zdecydowanie wyciągnąć z wkładki. Montaż igły w nowej wkładce i samej wkładki z powrotem w ramieniu gramofonu jest analogiczny: wciskamy igłę w gniazdo, następnie podłączamy kable do wkładki, montujemy ją w ramieniu, przykręcamy śrubki, zakładamy obudowę chroniącą i w zasadzie nasza praca dobiegła końca – wkładka do gramofonu została szczęśliwie wymieniona.

Odpowiedź na pytanie: jaka wkładka do gramofonu będzie dla nas najlepsze, jak sami widzicie zależy w głównej mierze od naszych preferencji i oczekiwań. Osoby, które dopiero rozpoczynają przygodę w świecie gramofonów znacznie częściej wybierają wkładki typu MM, głównie przez ich niższą cenę i brak potrzeby oddawania całego urządzenia do serwisu, jeśli przyjdzie potrzeba jej wymiany. Zwolennicy wkładek MC wybierają je ze względu na unikatowe brzmienie, które generują, a także z wygody, kiedy nie chcą ryzykować samodzielnej wymiany tego delikatnego jakby nie było elementu. Wszystko zależy zatem od tego, czego dokładnie potrzebujemy i czego oczekujemy zarówno od gramofonu, jak i od dźwięku, który za jego sprawą powstaje i wypełnia wnętrza naszych domów i mieszkań.