Jaką lornetkę wybrać?

Poradniki Eksperta

Obiektyw lornetki służy do zebrania jak największej ilości światła. Daje on obraz odległych przedmiotów, który jest rzeczywisty, odwrócony i pomniejszony. Pryzmat służy do odwrócenia obrazu uzyskiwanego przez obiektyw, tak aby po przejściu przez okular był on prosty. Aby powiększyć obraz uzyskany przez obiektyw i skierować go do naszego oka w formie równoległych wiązek światła używa się okularu. Producenci lornetek pokrywają elementy optyczne warstwami antyodbiciowymi znacznie podwyższającymi transmisję światła, aby uzyskać powiększony obraz bez strat jakości. Warstwa antyodbiciowa to najczęściej cieniutka powłoka materiału takiego jak fluorek magnezu, dwutlenek krzemu czy dwutlenek tytanu. Jaka lornetka będzie najlepsza?

Jeśli zastanawiamy się jaką lornetkę wybrać, musimy wiedzieć, do jakich obserwacji najczęściej będziemy ją wykorzystywać. Większość lornetek ma swoje rekomendowane przeznaczenie, Lornetki o średnicy soczewek 26 mm mają kompaktową budowę, większa średnica obiektywu, na przykład 34 mm lub 42 mm, pozwala zazwyczaj na uzyskanie jaśniejszych obrazów w trudnych warunkach zastanego oświetlenia.

W tego typu lornetkach rozstaw obiektywów lunet jest większy niż rozstaw oczu człowieka, a różnica odległości pomiędzy środkami obiektywów (czyli osiami lunet) a środkami okularów (czyli osiami oczu człowieka) jest niwelowana poprzez zastosowanie pryzmatów. Lornetki pryzmatyczne umożliwiają stosowanie większych szkieł, a co za tym idzie uzyskiwanie większych jasności, dając obraz prosty dzięki pryzmatom mającym dwa zadania – niwelowanie odległości pomiędzy obiektywami lornety oraz skracającymi znacznie układ optyczny do poręcznych rozmiarów, ale także odwracanie obrazu.

Przyroda to niezwykle szerokie pole do obserwacji. Można skupić się na odległym pejzażu górskim, obserwacji dziko żyjących zwierząt, ptaków – zawsze jednak trzeba dobrać odpowiedni optycznie model lornetki, tak, aby obserwowanie natury było satysfakcjonujące. Do obserwacji przyrody najlepiej wybierać modele lornetek o średnicy obiektywów z przedziału 30-50 mm, a powiększenie powinno wynosić od 7- do 12-krotnego. Lornetka idealna staje się wtedy, gdy daje jasny i kontrastowy obraz dzięki zaawansowanemu układowi optycznemu i wysokiej jakości soczewek. Szkło optyczne o superniskiej dyspersji (ED) koryguje aberrację chromatyczną, oferując wyższy kontrast oraz lepszą reprodukcję kolorów.

Wysokiej jakości powłoki wielowarstwowe zastosowane na wszystkich soczewkach i pryzmatach w celu poprawienia transmisji światła, a na pryzmatach dachowych dodatkowo dielektryczna powłoka wielowarstwowa o wysokiej refleksyjności — to wszystko zapewnia wyjątkową jasność obrazu oraz transmisję światła na poziomie 92 procent lub więcej. Całości powinno dopełnić szerokie pole widzenia, które pozwoli szybko sprawdzić całe otoczenie, a korektor krzywizny pola zapewni stuprocentową ostrość całego obrazu. Zastosowanie specjalnych rodzajów szkła lub konstrukcji optycznych ogranicza też powstawanie kolorowych obwódek i ułatwia rozpoznanie obserwowanego obiektu. Obserwacje przyrody prowadzimy w bardzo różnych, czasem ekstremalnych warunkach. Wtedy znaczenia nabiera prawdziwa wodoodporność lornetki. Napełniony azotem korpus zapewnia znakomitą wodoszczelność do głębokości 5 m przez około 10 minut. Wewnętrzne zaparowanie układu optycznego nie zachodzi nawet w warunkach niskiego ciśnienia do wysokości równoważnych poziomowi 5000 m.n.p., więc obraz zawsze pozostaje niezmiennie wyraźny.

Pamiętajmy, że lornetka do obserwacji przyrody powinna mieć poręczne wymiary i niską masę, za których sprawą sprzęt ten można łatwo zabrać ze sobą w podróż. Korpus ze stopu magnezu jest wytrzymały, lekki i trwały, a odporna na zarysowania powłoka soczewek zapewni komfort użytkowania lornetki.

Podobnie jak w przypadku lornetek do obserwacji przyrody, tu także najlepsza lornetka to taka, w której powiększenie soczewek powinno zawierać się w zakresie od 8- do 12-krotnego i nie powinno być ani niższe, ani wyższe. Średnica obiektywów powinna wynosić co najmniej 40 mm, a źrenica wyjściowa 4 mm i szersza zapewni wystarczającą jasność, by odpowiednio rozpoznawać szczegóły upierzenia o świcie lub zmierzchu. W zależności od tego, w jakich warunkach oświetleniowych planujemy prowadzić obserwacje: w słoneczny dzień na otwartej przestrzeni — źrenica wyjściowa 2,5-4 mm, poranne liczenia ptaków w ciemnym lesie — źrenica 5-6 mm czy obserwacje nocne — źrenica 6-7 mm.

Istotnymi czynnikami są: pole widzenia, jego jakość na brzegach, korekcja aberracji chromatycznej (kolorowe artefakty na granicy kontrastowych obiektów) i wreszcie kluczowa – jakość powłok, czyli ostrość, kontrast i sprawność optyczna. Pole widzenia lornetki do obserwacji ptaków nie powinno być mniejsze niż 110 m, by można było również uchwycić ptaki w locie, a minimalny dystans ostrości nie może być większy niż 3 metry. Jakość optyki w lornetkach do obserwacji ptaków jest szczególnie ważna. Aby pozbyć się wad optycznych, szczególnie uciążliwej aberracji chromatycznej AC, konieczne jest użycie specjalnych domieszek do szkła i powłok, zwykle fluorku magnezu, oznaczanych jako ED lub HD.

Szczególnie uciążliwa jest poprzeczna aberracja chromatyczna, widoczna jako kolorowe obwódki na granicy kontrastowych przedmiotów. Mniej rzuca się w oczy podłużna AC, widoczna na przedmiotach, które są w danym momencie poza ostrością. W lornetkach do obserwacji ptaków kluczowe znaczenie — prócz doskonałej optyki — ma komfort patrzenia. Wygodny uchwyt, który ułatwia używanie w każdych warunkach pogodowych, radełkowanie na pierścieniu ogniskowania, by obsługa lornetki była łatwa i naturalna, łatwiejsze dopasowanie lornetki do oczodołów dzięki wielostopniowo regulowanym, obrotowo-przesuwnym gumowym muszlom ocznym. Gumowe elementy korpusu zapewniają o wiele większą odporność na wstrząsy i sprawiają, że lornetka nie wyślizguje się z rąk. Korpus powinien być lekki, najlepiej wzmocniony włóknem szklanym z żywicy poliwęglanowej. Doświadczeni obserwatorzy ptaków, a jednocześnie miłośnicy fotografii, mogą znaleźć modele nieco większe, na przykład 15 × 70. Oczywiście takie lornetki są cięższe, ale mają wiele zalet. Przede wszystkim taka lornetka daje możliwość robienia zdjęć dzięki połączeniu lornetki z aparatem fotograficznym lub smartfonem za pomocą specjalnego adaptera.

Aby sięgnąć gwiazd, a nawet tylko księżyca, potrzebny jest zdecydowanie mocniejszy sprzęt. Wiele obserwacji nocnego nieba można wykonać bez użycia teleskopu – przynajmniej na początku. Za lornetką przemawia wiele jej zalet; stosunkowa łatwość posługiwania się lornetką, zwłaszcza w porównaniu do teleskopu, znacznie szersze pole widzenia, stosunkowo niewielkie, ale użyteczne powiększenia, które pozwolą obserwować zarówno powierzchnię Księżyca, jak i planety, gromady kuliste czy jaśniejsze mgławice. Większe pole oznacza też, że zobaczymy naraz więcej gwiazd. Stąd też poznawanie poszczególnych gwiazdozbiorów lornetka umożliwia dużo lepiej.

Na początek najlepsze będą lornetki 7 × 50 lub 10 × 50. Pierwsza liczba oznacza powiększenie, a zatem 7x lub 10x, druga zaś średnicę obiektywów lornetki w milimetrach. Kolejna lornetka do obserwacji nieba to na przykład 12 × 60 lub 15 × 70. Na dobrą obserwację nieba wpływa wiele czynników, także tych niezależnych od posiadanej lornetki, na przykład jasność powierzchniowa obserwowanych obiektów czy warunki atmosferyczne podczas obserwacji. Przejrzystość powietrza i zaświetlenie nieba, czyli jasność tła decydują o zasięgu i możliwościach obserwacyjnych. Zapylone i zaświetlone niebo wokół miast praktycznie wyklucza poważniejsze obserwacje. Podobny wpływ ma zapylenie powietrza występujące podczas długotrwałych upałów i bezwietrznej pogody. Dobre warunki do oglądania nieba występują więc po opadach deszczu, śniegu lub gradu połączonych z jednoczesnym oziębieniem.

Każda lornetka do obserwacji nieba musi mieć prawidłowo ustawione obie osie optyczne. Obiektywy muszą być czyste i bez jakichkolwiek zarysowań, powinny być też pokryte warstwą odblaskową — a więc powinny być niebieskie, złotawe lub seledynowe. Czerwień nie jest polecaną barwą. Do dłuższych obserwacji nieba przyda się z pewnością statyw, na którym można unieruchomić lornetkę, zwłaszcza jeśli zamierzamy korzystać z lornetki o powiększeniu większym niż 12x. Lornetki z 15x i 18x powiększeniem umożliwiają dokładniejszą obserwację kosmosu, ukazując odległe planety i gwiazdy w niezwykle szczegółowy sposób. W pełni profesjonalna lornetka do obserwacji nieba to model o 25x i średnicy obiektywów 100 mm. Indywidualna regulacja ostrości w każdym okularze i spora głębia ostrości pozwala na proste uzyskanie bardzo dobrej ostrości obrazu i duży komfort obserwacji. Odsunięcie źrenicy wyjściowej równe 18 mm i możliwość wywinięcia muszli ocznych zapewnia komfort obserwacji również dla osób noszących okulary.